تاب‌آوری و فرسودگی شغلی مددکاران اجتماعی موضوعی بسیار مهم و حیاتی است که در سلامت روان و کیفیت عملکرد این گروه تأثیر مستقیم دارد.
مددکاران اجتماعی به دلیل نوع کارشان که اغلب با مشکلات پیچیده انسانی و اجتماعی سر و کار دارند، در معرض فشارهای شدید روانی و فرسودگی شغلی قرار می‌گیرند.
تاب‌آوری به عنوان توانایی حفظ و بازسازی سلامت روانی و ادامه فعالیت مؤثر در مواجهه با چالش‌ها، نقش شاخصی در پیشگیری و کاهش فرسودگی شغلی مددکاران اجتماعی دارد.
فرسودگی شغلی یکی از چالش‌های اصلی مددکاران اجتماعی است که به دلیل فشارهای مداوم روانی، حجم بالای کار و نیازهای عاطفی مراجعان ایجاد می‌شود.

این پدیده باعث خستگی جسمی و روحی، نگرش منفی به شغل و کاهش کارایی مددکاران می‌گردد.
تاب‌آوری به عنوان مهارتی کلیدی به مددکاران کمک می‌کند تا با این فشارها مقابله کرده و استرس‌های شغلی را بهتر مدیریت کنند.
افزون بر این، افزایش تاب‌آوری موجب حفظ انگیزه و بهبود کیفیت خدمات اجتماعی به مراجعان می‌شود.
حمایت سازمانی و آموزش مهارت‌های تاب‌آوری برای کاهش فرسودگی شغلی و ارتقاء سلامت روان مددکاران ضروری است.

تعریف تاب‌آوری و اهمیت آن در مددکاری اجتماعی

تاب‌آوری (Resilience) توانایی فرد یا سیستم برای مقابله با سختی‌ها، استرس‌ها و بحران‌ها است به گونه‌ای که سلامت روان و عملکرد کارآمد حفظ شود.
برای مددکاران اجتماعی، تاب‌آوری به معنی حفظ انگیزه، مدیریت استرس و بازیابی توان در شرایط کاری دشوار است.
این ویژگی به مددکاران کمک می‌کند تا با فشارهای روانی ناشی از مشاهده و مواجهه با فقر، خشونت، بیماری و مشکلات اجتماعی بهتر کنار بیایند و خستگی و فرسودگی شغلی را کاهش دهند.

 فرسودگی شغلی در مددکاران اجتماعی چیست؟

فرسودگی شغلی (Burnout) وضعیتی است که در آن فرد به دلیل فشارهای مکرر و طولانی در محیط کاری، احساس خستگی عمیق، کاهش انگیزه و کاهش کیفیت عملکرد را تجربه می‌کند. در مددکاران اجتماعی، این پدیده معمولاً به شکل خستگی عاطفی، بی‌تفاوتی نسبت به مراجعان و کاهش کارایی شغلی بروز می‌کند.
عوامل محیطی مانند حجم بالای کار، عدم حمایت سازمانی و مواجهه با مشکلات پیچیده مراجعان، فرسودگی را تشدید می‌کنند.

علل و عوامل فرسودگی شغلی در مددکاران اجتماعی

- فشار عاطفی مکرر: مواجهه با درد و رنج مراجعان یکی از مهم‌ترین عوامل استرس‌زا در مددکاری اجتماعی است.
- حجم بالای کار و کمبود منابع: تعداد زیاد مراجعان و کمبود امکانات موجب فشار کاری شدید می‌شود.
- عدم حمایت سازمانی:** کمبود حمایت‌های روانی، آموزشی و مالی از مددکاران، احساس تنهایی و ناامیدی را افزایش می‌دهد.
- عدم تعادل بین کار و زندگی شخصی: ساعات کاری طولانی و دغدغه‌های شغلی تأثیر منفی بر زندگی خصوصی می‌گذارد.
- عدم کنترل بر شرایط کاری: محرومیت مددکار از داشتن نقش مؤثر در تصمیم‌گیری‌ها باعث کاهش احساس خودکارآمدی می‌شود.

نقش تاب‌آوری در کاهش فرسودگی شغلی

تاب‌آوری به مددکاران اجتماعی کمک می‌کند تا فشارهای روانی را به شکل بهتری مدیریت کنند و از فرسودگی پیشگیری نمایند. با افزایش تاب‌آوری:

- سطح استرس کاهش می‌یابد.
- انگیزه و روحیه کاری حفظ می‌شود.
- توان بازیابی پس از مواجهه با موقعیت‌های سخت بیشتر می‌شود.
- رضایت شغلی افزایش می‌یابد.

روش‌های تقویت تاب‌آوری در مددکاران اجتماعی

1. آموزش مهارت‌های مدیریت استرس: آموزش روش‌های آرام‌سازی، تنفس عمیق و تکنیک‌های ذهن‌آگاهی می‌تواند به مدیریت استرس کمک کند.
2. تقویت حمایت اجتماعی:ایجاد شبکه‌های حمایتی در محیط کار، برگزاری جلسات گروهی و حمایت همکاران از یکدیگر.
3. تعادل بین کار و زندگی: فرهنگ‌سازی برای رعایت زمان‌های استراحت و جداسازی فعالیت‌های کاری از زندگی شخصی.
4. توسعه مهارت‌های شغلی: آموزش مهارت‌های مقابله با بحران و برقراری ارتباط مؤثر با مراجعان.
5. دریافت حمایت سازمانی: فراهم شدن امکانات رفاهی، فرصت‌های آموزشی و مشاوره روان‌شناختی.

آثار مثبت تاب‌آوری در مددکاری اجتماعی

- افزایش کیفیت خدمات رسانی به مراجعان
- کاهش نرخ ترک شغل و افزایش ماندگاری مددکاران
- بهبود سلامت روانی و جسمانی مددکاران
- ارتقاء روحیه تیمی و همکاری در محیط کار
- افزایش خلاقیت و توان حل مسئله در موقعیت‌های چالشی

نکات پایانی در زمینه تاب‌آوری و فرسودگی شغلی مددکاران اجتماعی

برای مقابله موثر با فرسودگی شغلی، مهارت‌های تاب‌آوری باید به عنوان بخشی از آموزش و توسعه حرفه‌ای مددکاران اجتماعی گنجانده شود.
همچنین، نهادها و سازمان‌های فعال در حوزه مددکاری باید سیاست‌های حمایتی و برنامه‌های مدیریت استرس را تنظیم و به اجرا بگذارند تا سلامت روان و کیفیت کار مددکاران حفظ شود.
با توجه به نقش حساس مددکاران اجتماعی در بهبود سلامت جامعه، تقویت تاب‌آوری نه تنها به نفع خود آنها، بلکه به نفع همه جامعه است.

تاب‌آوری کلید طلایی مقابله با فرسودگی شغلی و حفظ سلامت روان مددکاران اجتماعی است که با آموزش، حمایت و توجه جدی سازمان‌ها و فرد مددکار به دست می‌آید.
این موضوع باید در اولویت برنامه‌های توسعه حرفه‌ای و مدیریت منابع انسانی در حوزه مددکاری اجتماعی قرار گیرد.