تاب آوری رسانه‌ها در زمان جنگ
تاب‌آوری رسانه (Media Resilience)  در حوزه مدیریت اطلاعات و ارتباطات، به توانایی سیستم‌های رسانه‌ای گفته شده است که در برابر چالش‌های مختلف، از جمله کاهش منابع، از دست دادن توجه مخاطبان و فشارهای خارجی یا داخلی، مقاومت کرده و عملکرد خود را حفظ کنند.
این مفهوم شامل توانایی شناسایی و پاسخ‌گویی مسئولانه به تأثیرات مخرب از سوی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان رسانه است، به‌گونه‌ای که اطلاع‌رسانی موثق و دقیق ادامه یابد و رسانه‌ها بتوانند در شرایط بحرانی (مانند بلایای طبیعی یا بحران‌های اجتماعی) به مخاطبان خود خدمات دهند.
تاب‌آوری رسانه‌ها از عوامل ضروری برای حفظ دموکراسی و شفافیت در جوامع است، زیرا رسانه‌های مستقل و مقاوم می‌توانند از آزادی بیان حمایت کنند، حقایق را در معرض توجه عموم قرار دهند و در برابر دسیسه‌های نفوذ خارجی مقاومت کنند.
این توانایی نه تنها به استحکام ساختارهای مالی و فنی رسانه‌ها (مانند تطبیق با شرایط شبکه‌ای دشوار در فناوری‌های دیجیتال)  بلکه به سازگاری با تغییرات اجتماعی و فرهنگی نیز وابسته است؛ برای مثال، استفاده از رسانه‌های اجتماعی در مدیریت بحران کووید-۱۹ نشان داد که چگونه رسانه‌ها می‌توانند به عنوان ابزاری برای مقابله با استرس و انتقال اطلاعات ضروری عمل کنند.
تاب‌آوری رسانه‌ها مستلزم ایجاد محیطی حمایتی است که به روزنامه‌نگاران و سازمان‌های رسانه‌ای اجازه دهد بدون ترس از سرکوب یا وابستگی مالی، به اطلاع‌رسانی ادامه دهند و به‌روزرسانی کنند .

تاب‌آوری رسانه به توانایی مؤسسات خبری و فضای مجازی در مقابله با بحران‌ها، اخبار جعلی و فشارهای سیاسی و اجتماعی اطلاق می‌شود.
در مواقع بحرانی مانند حوادث طبیعی، شیوع بیماری‌ها یا تحولات سیاسی، رسانه‌ها نقش مهمی در ارائه اطلاعات دقیق و به‌هنگام ایفا می‌کنند.
تاب‌آوری رسانه به عنوان یکی از عوامل کلیدی در حفظ ثبات اجتماعی شناخته می‌شود.

 مقدمه و تعریف تاب‌آوری رسانه 

تاب‌آوری رسانه‌ها به توانایی سیستم‌های اطلاع‌رسانی در مقابله با چالش‌های شدید، از جمله جنگ، اشاره دارد.
در شرایط بحرانی، رسانه‌ها نقش کلیدی در انتقال اطلاعات دقیق، کاهش ناامنی و حفظ انسجام اجتماعی دارند.
این توانایی به ویژه در جنگ‌های مدرن که اطلاعات به عنوان یک سلاح استراتژیک مطرح است، حائز اهمیت است.
تاب‌آوری رسانه شامل مقاومت در برابر تهدیدات فیزیکی (مانند تخریب زیرساخت‌ها) و غیرفیزیکی (مانند دستکاری اطلاعات) می‌شود.

در این مقاله به بررسی چالش‌ها، راهکارها و اهمیت تاب آوری رسانه در زمان جنگ پرداخته می‌شود .  


در جنگ‌های گذشته، رسانه‌ها اغلب هدف قرار می‌گرفتند، چرا که کنترل اطلاعات به معنای کنترل دیدگاه عمومی بود.
برای مثال، در جنگ جهانی دوم، رادیو به ابزاری قدرتمند برای دفاع از معنویت مردم تبدیل شد.
در ایران نیز در دوران دفاع مقدس، رسانه‌های داخلی با وجود محدودیت‌های فنی و امنیتی، موفق به ایجاد انسجام ملی شدند.
این تجربیات نشان می‌دهند که تاب آوری رسانه نه تنها به ابزارهای فنی، بلکه به تعهد انسانی و اخلاقی نیز وابسته است . 
جنگ محیطی را ایجاد می‌کند که در آن رسانه‌ها با مشکلاتی مانند قطعی ارتباطات، تهدیدات فیزیکی به کارکنان، و فشارهای سیاسی مواجه می‌شوند.
علاوه بر این، گسترش اخبار جعلی و تبلیغات دشمن از طریق شبکه‌های مجازی، توانایی رسانه‌ها در حفظ اعتماد عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در چنین شرایطی، رسانه‌ها باید تعادل بین سرعت انتشار اخبار و دقت آن را حفظ کنند، زیرا هر اشتباهی می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری داشته باشد .  

راهکارهای تقویت تاب‌آوری رسانه 

برای دستیابی به تاب آوری رسانه، راهکارهای چندگانه‌ای وجود دارد:  
۱. استفاده از فناوری‌های مقاوم در برابر خرابکاری (مانند شبکه‌های غیرمتمرکز).  
۲. آموزش کارکنان در زمینه مدیریت بحران و تحلیل اخبار جعلی.  
۳. همکاری بین رسانه‌ها برای اشتراک منابع و کاهش تکرار کارها.  
۴. تقویت سواد رسانه‌ای مردم برای شناسایی اطلاعات معتبر. این استراتژی‌ها در مقالات علمی سیویلیکا نیز به‌خوبی مورد تأکید قرار گرفته‌اند .  

نقش تاب‌آوری رسانه در حفظ ثبات اجتماعی

رسانه‌های تاب‌آور می‌توانند با انتشار اخبار دقیق و شفاف، اضطراب عمومی را کاهش دهند و اعتماد مردم به دولت و نهادهای نظامی را تقویت کنند.
در مقابل، شکست رسانه‌ها در مقابله با تبلیغات دشمن می‌تواند منجر به فروپاشی معنوی جامعه شود.
برای مثال، در جنگ‌های اخیر، کشورهایی که رسانه‌های مستقل و مقاوم داشتند، موفق‌تر در مقابله با تهدیدات اطلاعاتی بودند.

این موضوع نشان می‌دهد که تاب آوری رسانه مستقیماً به تاب‌آوری اجتماعی مرتبط است .  

در عصر دیجیتال، فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و شبکه‌های ماهواره‌ای به رسانه‌ها کمک می‌کنند تا حتی در شرایط بحرانی، خدمات خود را ادامه دهند.
هوش مصنوعی می‌تواند در شناسایی اخبار جعلی و فیلتر کردن اطلاعات غلط کاربرد داشته باشد، در حالی که بلاکچین امنیت انتقال داده‌ها را افزایش می‌دهد.
با این حال، استفاده از این فناوری‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری مالی و آموزشی است که کشورهای درگیر جنگ اغلب با کمبود آن مواجه‌اند .  

تاب آوری رسانه در زمان جنگ یک ضرورت استراتژیک است که نیازمند تلفیق فناوری، آموزش و تعهد اخلاقی است.
با توجه به تحولات سریع در زمینه اطلاعات و ارتباطات، آمادگی رسانه‌ها برای مقابله با تهدیدات آینده حائز اهمیت است.
دولت‌ها باید برنامه‌های بلندمدتی برای تقویت زیرساخت‌های رسانه‌ای و افزایش آگاهی عمومی اجرا کنند.
در غیر این صورت، شکاف اطلاعاتی ناشی از جنگ می‌تواند خساراتی فراتر از مرزهای نظامی ایجاد کند .