نقش همیاران سلامت در بحران‌های شهری و اجتماعی

دکترمحمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب اوری معتقد است همیاران سلامت رکنی از ارکان مدیریت بحران‌های شهری و اجتماعی هستند.
در دنیای امروز، بحران‌های شهری و اجتماعی به یکی از چالش‌های اصلی جوامع مدرن تبدیل شده‌اند.

بحران‌های شهری و اجتماعی چیست؟
بحران‌های شهری شامل رویدادهای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و آتش‌سوزی هستند.
همچنین بحران‌های اجتماعی مانند ناآرامی‌های شهری، خشونت‌های خیابانی، شیوع بیماری‌های واگیر و افزایش بزهکاری نیز بخشی از این بحران‌ها محسوب می‌شوند.
در چنین شرایطی، دسترسی به خدمات درمانی محدود شده و فشار روانی جامعه افزایش می‌یابد.
در این شرایط، نقش همیاران سلامت پررنگ و حیاتی می‌شود.
رشد جمعیت شهری، فشارهای اقتصادی، تغییرات اقلیمی و فجایع طبیعی باعث شده است که همیاران سلامت به عنوان پل ارتباطی میان مردم و سیستم‌های بهداشتی نقش حیاتی ایفا کنند. حضور آنها در جامعه، نه تنها باعث ارتقای سلامت جسمی و روانی می‌شود، بلکه تاب‌آوری اجتماعی و توانمندی جامعه در مواجهه با بحران‌ها را افزایش می‌دهد.

ارتقای آگاهی‌های بهداشتی در بحران‌ها

یکی از مهم‌ترین وظایف همیاران سلامت، اطلاع‌رسانی و آموزش بهداشت عمومی است.
در شرایط بحرانی، اطلاعات صحیح می‌تواند از شیوع بیماری‌های واگیردار جلوگیری کند و جان افراد را نجات دهد. همیاران سلامت با حضور در محله‌ها، مدارس و شبکه‌های اجتماعی، آموزش‌هایی درباره رعایت بهداشت فردی و جمعی، پیشگیری از بیماری‌ها و واکسیناسیون ارائه می‌کنند. این اقدام باعث افزایش اعتماد جامعه به توصیه‌های بهداشتی و کاهش انتشار اطلاعات غلط می‌شود.

حمایت روانی و سلامت روان جامعه

بحران‌های شهری و اجتماعی تأثیرات عمیقی بر سلامت روان مردم دارند
. از دست دادن خانه، تجربه فجایع طبیعی و فشارهای اقتصادی می‌توانند باعث اضطراب، افسردگی و مشکلات روانی شوند. همیاران سلامت با آموزش در زمینه مشاوره و حمایت روانی، می‌توانند نقش کلیدی در کاهش این آسیب‌ها داشته باشند. گوش دادن فعال، ارائه راهکارهای عملی و حمایت اجتماعی باعث کاهش استرس و افزایش تاب‌آوری جامعه می‌شود.

شناسایی نیازهای جامعه و هماهنگی با نهادها

همیاران سلامت نه تنها خدمات مستقیم ارائه می‌دهند، بلکه با جمع‌آوری اطلاعات میدانی از وضعیت سلامت، نیازهای تغذیه‌ای و نقاط آسیب‌پذیر، به **برنامه‌ریزی بهتر نهادهای بهداشتی و دولتی** کمک می‌کنند. این اطلاعات باعث تخصیص بهینه منابع و اجرای سریع‌تر اقدامات پیشگیرانه و درمانی می‌شود.

کاهش آسیب‌های اجتماعی

بحران‌های اجتماعی مانند ناآرامی‌ها و خشونت، گروه‌های مختلف جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همیاران سلامت با ایجاد شبکه‌های حمایتی، برنامه‌های آموزشی و فعالیت‌های فرهنگی، می‌توانند از تشدید خشونت و آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کنند. نقش پیشگیرانه آنها باعث تقویت امنیت اجتماعی و افزایش توانمندی جامعه در مدیریت بحران‌ها می‌شود.

توانمندسازی جامعه

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای حضور همیاران سلامت، توانمندسازی مردم در مواجهه با بحران‌ها است.
آموزش مهارت‌های بهداشتی، کمک‌های اولیه، و مراقبت‌های روانی، افراد جامعه را قادر می‌سازد تا در شرایط بحرانی خودکفا باشند. این توانمندسازی نه تنها فشار بر مراکز درمانی را کاهش می‌دهد، بلکه حس مسئولیت اجتماعی و تاب‌آوری جامعه را افزایش می‌دهد.

 استفاده از فناوری و شبکه‌های اجتماعی

همیاران سلامت با بهره‌گیری از پیام‌رسان‌ها، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های موبایل، می‌توانند اطلاعات بهداشتی را سریع‌تر و گسترده‌تر منتقل کنند. ارسال پیام‌های آموزشی، ویدیوهای کوتاه و اطلاع‌رسانی آنلاین، به ویژه در بحران‌های گسترده که حضور فیزیکی محدود است، بسیار مؤثر است و باعث افزایش آگاهی عمومی می‌شود.

 تطبیق آموزش‌های بهداشتی با فرهنگ محلی

یکی از مزایای اصلی همیاران سلامت، شناخت فرهنگ، آداب و رسوم و نیازهای محلی است.
ارائه آموزش‌های بهداشتی مطابق با فرهنگ محلی باعث پذیرش بیشتر اقدامات پیشگیرانه و کاهش مقاومت جامعه در برابر توصیه‌های بهداشتی می‌شود. این تطبیق فرهنگی باعث موفقیت بیشتر برنامه‌های سلامت در بحران‌ها می‌شود.

 هماهنگی میان نهادهای مختلف

همیاران سلامت می‌توانند پل ارتباطی میان مردم و سازمان‌های دولتی، غیر دولتی و مراکز درمانی باشند.
آنها با تسهیل ارتباطات و انتقال نیازها و مشکلات جامعه، از هدررفت منابع جلوگیری کرده و کیفیت خدمات ارائه شده را افزایش می‌دهند. این هماهنگی باعث مدیریت بهتر بحران و پاسخ سریع‌تر به نیازهای جامعه می‌شود.

 کاهش فشار بر مراکز درمانی

در شرایط بحرانی، مراکز درمانی با حجم زیادی از بیماران مواجه می‌شوند.
همیاران سلامت با ارائه مراقبت‌های اولیه و آموزش‌های لازم، از ازدحام بیمارستان‌ها جلوگیری می‌کنند و مراکز درمانی را قادر می‌سازند که تنها به موارد اورژانسی و پیچیده رسیدگی کنند.

 ارتقای عدالت اجتماعی

همیاران سلامت با شناسایی گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان، زنان باردار و اقشار کم‌درآمد، دسترسی برابر به خدمات بهداشتی و حمایتی را تضمین می‌کنند.
این اقدام باعث کاهش نابرابری‌های اجتماعی و حفظ عدالت در بحران‌ها می‌شود.

تاب‌آوری جامعه

تجربه نشان داده است که جوامعی که از شبکه‌های همیاران سلامت فعال برخوردارند، **تاب‌آوری بیشتری در برابر بحران‌ها** دارند. این شبکه‌ها نه تنها باعث کاهش مرگ و میر و بیماری می‌شوند، بلکه حس همبستگی، اعتماد و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را تقویت می‌کنند.
همیاران سلامت رکنی از ارکان مدیریت بحران‌های شهری و اجتماعی هستند.
حضور آنها باعث ارتقای سلامت جسمی و روانی، توانمندسازی جامعه، هماهنگی میان نهادها، کاهش فشار بر مراکز درمانی و ارتقای عدالت اجتماعی می‌شود. سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه شبکه همیاران سلامت، تقویت این نهاد مردمی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آنان، امری ضروری برای جوامع مدرن و پرجمعیت است.