سلامت روان یکی از مهم‌ترین ارکان زندگی انسان است و تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و موفقیت فردی دارد.

عوامل اجتماعی مانند تبعیض، بی‌عدالتی و نابرابری می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت روان و تاب‌آوری افراد باشند.
تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهند که تجربه تبعیض و محرومیت‌های اجتماعی نه تنها باعث استرس و اضطراب می‌شود، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز اختلالات روانی مانند افسردگی، PTSD و اضطراب مزمن باشد.
نابرابری‌های اقتصادی، جنسیتی و نژادی باعث می‌شوند بسیاری از افراد دسترسی کافی به منابع حمایتی و خدمات درمانی نداشته باشند و فشارهای روانی آن‌ها افزایش یابد.
دکترمحمدرضا مقدسی پدر و بنیانگذار تاب آوری ایران در این مقاله، به بررسی تاثیرات تبعیض، بی‌عدالتی و نابرابری بر سلامت روان و تاب‌آوری فردی پرداخته و نشان داده است که اصلاحات اجتماعی و محیط‌های حمایتی چه نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های روانی دارند.

تبعیض، بی‌عدالتی و نابرابری یکی از بزرگ‌ترین موانع سلامت روان و تاب‌آوری افراد در جوامع مختلف است.
این پدیده‌ها باعث آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی می‌شوند و  تأثیرات عمیقی بر روان انسان دارند.
وقتی فردی به دلیل نژاد، جنسیت، مذهب، گرایش جنسی یا وضعیت اقتصادی خود مورد تبعیض قرار می‌گیرد، احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس او به شدت کاهش می‌یابد.
این کاهش اعتماد به نفس و احساس بی‌ارزشی می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی دیگر شود.
نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌ها همچنین باعث می‌شوند که افراد محروم، فرصت‌های کمتر برای پیشرفت و بهبود شرایط زندگی داشته باشند و این خود یک عامل استرس مزمن است.
زندگی در محیطی که افراد به طور مداوم در معرض تبعیض و بی‌عدالتی هستند،
فشار روانی و هیجانی زیادی ایجاد می‌کند و توانایی مقابله با مشکلات و سختی‌ها را کاهش می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد که تجربه مداوم تبعیض، حتی اگر مستقیم نباشد، مانند تماشای تبعیض یا شنیدن آن، می‌تواند اثرات منفی مشابه بر سلامت روان داشته باشد.
بنابراین، تبعیض، بی‌عدالتی و نابرابری تنها یک مسئله اجتماعی یا اخلاقی نیستند، بلکه یک بحران جدی سلامت روانی محسوب می‌شوند که نیازمند توجه و اقدام همزمان فردی و جمعی است.


 مکانیزم اثرات منفی بر روان

تأثیرات تبعیض و نابرابری بر روان انسان معمولاً به صورت تدریجی و پنهان رخ می‌دهد، اما اثرات آن عمیق و گسترده است.
افرادی که تحت فشارهای اجتماعی و تبعیض‌های مداوم قرار دارند، سیستم عصبی و هورمونی آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد و استرس مزمن در بدن آن‌ها شکل می‌گیرد.
استرس مزمن باعث افزایش سطح هورمون‌هایی مانند کورتیزول می‌شود که در طولانی مدت می‌تواند عملکرد مغز، حافظه، تمرکز و تنظیم هیجانی را مختل کند.
علاوه بر این، این فشارها باعث ایجاد احساس بی‌ارزشی، سرکوب درونی و ناامیدی می‌شود که توانایی فرد برای مقابله با مشکلات زندگی را کاهش می‌دهد.
بسیاری از افراد به دلیل مواجهه مداوم با بی‌عدالتی، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند و حتی در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی دچار تردید و ترس می‌شوند. عدم دسترسی به منابع حمایتی و فرصت‌های برابر، این اثرات منفی را تشدید می‌کند.
همچنین، تجربه تبعیض در محیط‌های آموزشی، کاری یا اجتماعی باعث می‌شود فرد احساس کند که موفقیت و پیشرفت برای او دست‌نیافتنی است و این می‌تواند به اضطراب اجتماعی و افسردگی مزمن منجر شود.
بنابراین، تأثیر تبعیض و نابرابری تنها یک احساس موقت ناراحتی نیست؛ بلکه یک آسیب روانی و جسمانی است که با گذر زمان می‌تواند منجر به بیماری‌ها و اختلالات روانی جدی شود.

مطالعات مختلف در سراسر جهان نشان می‌دهند که تجربه تبعیض و بی‌عدالتی با افزایش میزان اختلالات روانی در افراد ارتباط مستقیم دارد.

برای مثال، افرادی که تجربه تبعیض نژادی دارند، بیشتر در معرض افسردگی و اضطراب قرار می‌گیرند و این اثر در طول زمان تشدید می‌شود.
نابرابری جنسیتی و آزارهای مبتنی بر جنسیت نیز می‌تواند منجر به اختلالات روانی مانند PTSD، اختلالات خوردن و افسردگی شدید شود.
افرادی که در شرایط اقتصادی نامطلوب زندگی می‌کنند، به دلیل فشارهای مالی و نبود فرصت‌های برابر، در معرض استرس مزمن هستند و این استرس مزمن می‌تواند عملکرد مغز، سلامت جسمانی و تاب‌آوری آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
حتی دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و درمانی باعث می‌شود که افراد نتوانند به موقع کمک دریافت کنند و مشکلات روانی تشدید شوند.
تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهند که اثرات تبعیض تنها به یک دوره زمانی محدود ختم نمی‌شود، بلکه تأثیرات طولانی‌مدت و گاه نسل‌به‌نسل دارد و می‌تواند کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و موفقیت فرد را به شدت کاهش دهد.
بنابراین، شواهد علمی به وضوح نشان می‌دهند که مقابله با تبعیض و نابرابری یک ضرورت حیاتی برای حفظ سلامت روان و بهبود تاب‌آوری اجتماعی است.

بهبود سلامت روان و تاب‌آوری افراد تنها با اقدامات فردی ممکن نیست.
کاهش تبعیض، ارتقای عدالت اجتماعی و فراهم کردن فرصت‌های برابر برای همه، بخش جدایی‌ناپذیر سلامت روان جامعه است.
ایجاد محیط‌های حمایتی، امن و عادلانه باعث می‌شود افراد بتوانند بدون ترس از تحقیر یا محرومیت، زندگی کنند و مهارت‌های مقابله با مشکلات را به شکل مؤثرتری توسعه دهند.
تاب‌آوری، مهارتی است که در شرایط سخت و فشارها شکل می‌گیرد، اما اگر فشارها مزمن و نابرابر باشند، رشد آن دشوار یا حتی غیرممکن می‌شود.
به همین دلیل، اصلاحات اجتماعی و کاهش تبعیض و بی‌عدالتی، نقشی کلیدی در حفظ سلامت روانی و پیشگیری از اختلالات روانی دارد.
هر جامعه‌ای که عدالت، برابری و احترام به حقوق همه افراد را در اولویت قرار دهد، کیفیت زندگی جمعی و رضایت اجتماعی نیز افزایش خواهد داد.
دکترمحمدرضامقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در خاتمه تاکید میکند مقابله با تبعیض و نابرابری یک ضرورت انسانی و اجتماعی است که اثر مستقیم بر سلامت روان و تاب‌آوری افراد دارد و نادیده گرفتن آن می‌تواند پیامدهای جدی و بلندمدت برای کل جامعه به همراه داشته باشد.