تاب‌آوری زنان شاغل | روایت ایستادگی و موفقیت
دکترمحمدرضا مقدسی پدر تاب آوری ایران تاکید کرد تاب‌آوری زنان شاغل یکی از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی و فرهنگی دنیای امروز است.

در بسیاری از جوامع، زنان علاوه بر وظایف خانوادگی، نقش پررنگی در بازار کار و عرصه‌های اقتصادی دارند.
این نقش دوگانه همیشه با فشارها و موانع مختلفی همراه بوده است. از تبعیض جنسیتی در محیط کار گرفته تا انتظارات سنتی خانواده و جامعه، همه عواملی هستند که مسیر پیشرفت زنان را دشوارتر می‌کنند. با این حال، زنان توانسته‌اند با تکیه بر قدرت درونی و توانایی سازگاری خود، تاب‌آوری شگفت‌انگیزی از خود نشان دهند.

تاب‌آوری به معنای مقاومت در برابر دشواری‌ها و بازگشت به مسیر رشد پس از شکست‌هاست. زنان شاغل این ویژگی را در زندگی روزمره خود به نمایش می‌گذارند. چه در کارخانه‌ها و سازمان‌ها، چه در حوزه آموزش و درمان، چه در کارآفرینی و چه در خانه، تاب‌آوری زنان یک نیروی حیاتی برای پیشرفت جامعه به شمار می‌آید. این مقاله در یازده بخش به بررسی ابعاد مختلف تاب‌آوری زنان شاغل می‌پردازد و نشان می‌دهد چرا حمایت از این قشر مهم، آینده‌ای روشن‌تر برای همه ما رقم خواهد زد.

تاریخچه‌ای کوتاه از تاب‌آوری زنان شاغل

حضور زنان در عرصه کار سابقه‌ای طولانی دارد. در دوران انقلاب صنعتی، زنان وارد کارخانه‌ها شدند و با شرایط بسیار سخت کار کردند.
حقوق پایین، ساعت‌های طولانی و محیط‌های ناامن بخشی از واقعیت روزانه آن‌ها بود.
با این وجود، زنان دست از تلاش نکشیدند و حتی در قالب جنبش‌های کارگری، خواستار حقوق برابر شدند. همین مقاومت‌ها نقطه آغاز تغییرات بزرگ در تاریخ کار زنان بود.

در طول جنگ‌های جهانی اول و دوم، مردان به جبهه رفتند و زنان مسئولیت‌های مهمی در کارخانه‌ها، ادارات و حتی بخش‌های نظامی بر عهده گرفتند.
تاب‌آوری زنان در این دوران، نه‌تنها اقتصاد کشورها را نجات داد بلکه نگاه جامعه به توانایی‌های آنان را نیز تغییر داد.
پس از پایان جنگ، بسیاری از زنان مجبور به بازگشت به خانه شدند اما تاب‌آوری آن‌ها اجازه نداد این پیشرفت‌ها به فراموشی سپرده شود.

جنبش‌های حقوق زنان در نیمه دوم قرن بیستم نشان داد که زنان آماده‌اند برای دستیابی به فرصت‌های برابر مبارزه کنند.
این جنبش‌ها بر پایه همان تاب‌آوری تاریخی بنا شد و مسیر را برای حضور گسترده‌تر زنان در عرصه‌های علمی، سیاسی و اقتصادی هموار کرد.

چالش‌های زنان شاغل در دنیای امروز

زنان امروز در محیط کار همچنان با موانع بسیاری روبه‌رو هستند.
یکی از مهم‌ترین این موانع، تبعیض جنسیتی است. در بسیاری از صنایع، زنان برای کار مشابه با مردان دستمزدی کمتر دریافت می‌کنند.
علاوه بر این، فرصت‌های ارتقا و دسترسی به موقعیت‌های مدیریتی برای زنان کمتر فراهم است. این واقعیت باعث می‌شود تاب‌آوری زنان شاغل بیشتر به چشم بیاید زیرا آن‌ها مجبورند با تلاش دوچندان مسیر خود را باز کنند.

از سوی دیگر، فشارهای فرهنگی و اجتماعی نیز بر دوش زنان سنگینی می‌کند.
در بسیاری از جوامع هنوز باور عمومی این است که وظیفه اصلی زنان، مدیریت خانه و مراقبت از خانواده است. این انتظار باعث می‌شود زنان در تعادل کار و زندگی دچار چالش شوند. آن‌ها باید هم در محیط کار موفق باشند و هم در خانه نقش سنتی خود را ایفا کنند.

افزون بر این، عدم حضور گسترده زنان در جایگاه‌های مدیریتی مشکل دیگری است که به چشم می‌آید. سقف شیشه‌ای همچنان بر سر زنان وجود دارد و شکستن آن به تلاش و تاب‌آوری زیادی نیاز دارد. زنان بسیاری با وجود شایستگی بالا، تنها به دلیل جنسیت خود از فرصت‌های مدیریتی محروم می‌شوند.

 ابعاد روان‌شناختی تاب‌آوری زنان

تاب‌آوری زنان شاغل یک ویژگی اجتماعی است  که ریشه‌های روان‌شناختی عمیقی دارد. هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین ابزارهای زنان برای مقابله با فشارهای محیط کار است. آن‌ها با توانایی مدیریت احساسات خود و برقراری ارتباط سازنده با دیگران، می‌توانند از تنش‌های کاری عبور کنند.

انعطاف‌پذیری نیز عامل دیگری است که به زنان کمک می‌کند با تغییرات سریع دنیای امروز سازگار شوند. چه تغییرات اقتصادی باشد، چه بحران‌هایی مثل همه‌گیری کرونا، زنان نشان داده‌اند که می‌توانند با خلاقیت و انطباق مسیر جدیدی برای خود بیابند.

پشتکار و اراده مداوم نیز نقش کلیدی دارد. بسیاری از زنان بارها با شکست و رد شدن مواجه شده‌اند اما همین شکست‌ها آن‌ها را قوی‌تر کرده است. این توانایی برای ادامه دادن در مسیر پر از مانع، یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های تاب‌آوری زنان شاغل است..

تاب‌آوری تنها در زنان مشهور دیده نمی‌شود. میلیون‌ها زن عادی در سراسر جهان، هر روز با چالش‌هایی مثل کار سخت، تربیت فرزندان و فشارهای اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
این زنان شاید در رسانه‌ها دیده نشوند اما تاب‌آوری آن‌ها ستون اصلی زندگی جوامع است.


چگونه می‌توان تاب‌آوری زنان شاغل را تقویت کرد؟

تاب‌آوری زنان ویژگی ارزشمندی است اما برای ماندگاری نیاز به حمایت دارد. زنان باید به مراقبت از سلامت جسم و روان خود اهمیت دهند. ورزش، تغذیه سالم و استراحت کافی از عوامل تقویت تاب‌آوری فردی است.

یادگیری مداوم و ارتقای مهارت‌ها نیز به زنان کمک می‌کند در برابر تغییرات بازار کار مقاوم باشند. توانایی نه گفتن و تعیین مرز میان کار و زندگی هم اهمیت زیادی دارد زیرا مانع از فرسودگی می‌شود.

سازمان‌ها نیز باید نقش خود را ایفا کنند. ایجاد سیاست‌های ضد تبعیض، فراهم کردن فرصت برابر برای ارتقا و حمایت از مادران شاغل از طریق مرخصی زایمان و ساعات کاری منعطف، از اقداماتی است که می‌تواند تاب‌آوری زنان را افزایش دهد.

در سطح اجتماعی، باید کلیشه‌های جنسیتی شکسته شود. رسانه‌ها، نظام آموزشی و خانواده‌ها باید برابری جنسیتی را ترویج دهند. تنها با این تغییرات می‌توان تاب‌آوری زنان را از مرحله بقا به مرحله شکوفایی رساند.


تاب‌آوری زنان شاغل یکسان نیست و به عوامل هویتی مختلف بستگی دارد.
زنان رنگین‌پوست در بسیاری از کشورها علاوه بر تبعیض جنسیتی، با تبعیض نژادی نیز مواجه هستند. این شرایط نیازمند تاب‌آوری مضاعف است.

زنان مهاجر نیز باید با چالش‌های زبان، فرهنگ جدید و گاهی وضعیت قانونی نامطمئن کنار بیایند. تاب‌آوری آن‌ها در این مسیر نقش حیاتی در سازگاری و موفقیتشان دارد.

زنان دارای معلولیت یکی دیگر از گروه‌هایی هستند که با موانع جدی روبه‌رو می‌شوند.
دسترسی محدود به محیط‌های کاری و نگاه‌های تبعیض‌آمیز باعث می‌شود تاب‌آوری برای آن‌ها به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شود.

 هزینه‌های پنهان تاب‌آوری زنان

گرچه تاب‌آوری ویژگی مثبت و تحسین‌برانگیزی است اما نباید هزینه‌های آن نادیده گرفته شود.
بسیاری از زنان به دلیل فشار بیش از حد دچار فرسودگی شغلی و روانی می‌شوند. افسردگی، اضطراب و مشکلات جسمی از پیامدهای پنهان این فشارهاست.

از سوی دیگر، تاب‌آوری زنان گاهی باعث می‌شود نیازهای واقعی آن‌ها دیده نشود.
وقتی جامعه انتظار دارد زنان همیشه قوی و مقاوم باشند، مشکلات ساختاری پنهان می‌ماند. نباید تاب‌آوری بهانه‌ای برای بی‌توجهی به نابرابری‌ها باشد.

بنابراین لازم است علاوه بر تقدیر از تاب‌آوری زنان، برای کاهش فشارها و ایجاد فرصت‌های برابر نیز تلاش شود.

آینده زنان شاغل با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبه‌رو خواهد بود. تحول دیجیتال یکی از این موارد است. زنانی که مهارت‌های دیجیتال خود را ارتقا دهند می‌توانند در مشاغل آینده نقش مهمی داشته باشند.

تغییرات اقلیمی نیز یکی دیگر از چالش‌های آینده است. در بسیاری از جوامع، زنان نخستین کسانی هستند که از بحران‌های زیست‌محیطی آسیب می‌بینند. تاب‌آوری آن‌ها در مواجهه با این چالش‌ها، برای پایداری جامعه ضروری است.

همچنین کشورهایی که سیاست‌های حمایتی بیشتری برای زنان دارند، نشان داده‌اند که می‌توان تاب‌آوری را به نقطه‌ای رساند که زنان نه‌تنها بقا داشته باشند بلکه شکوفا شوند.

تاب‌آوری زنان شاغل یکی از ارزشمندترین سرمایه‌های جوامع است. زنان در طول تاریخ نشان داده‌اند که حتی در سخت‌ترین شرایط می‌توانند مقاومت کنند و مسیر پیشرفت را ادامه دهند. از کارخانه‌های دوران انقلاب صنعتی گرفته تا بیمارستان‌های دوران کرونا، تاب‌آوری زنان ستون اصلی بقا و رشد جامعه بوده است.

اما نباید این تاب‌آوری تنها به عنوان یک ویژگی فردی مورد ستایش قرار گیرد. جامعه و سازمان‌ها وظیفه دارند شرایطی فراهم کنند که زنان مجبور نباشند همیشه بار اضافی بر دوش بکشند. سیاست‌های حمایتی، تغییر نگرش‌های فرهنگی و فرصت‌های برابر می‌تواند مسیر آینده را روشن‌تر کند.

حمایت از زنان شاغل، به معنای حمایت از خانواده‌ها، سازمان‌ها و در نهایت کل جامعه است. تاب‌آوری زنان نه‌تنها برای خودشان بلکه برای ساختن جهانی برابرتر و انسانی‌تر ضرورتی انکارناپذیر است.
دکتر محمدرضا مقدسی علاوه بر تاسیس خانه تاب آوری  ترجمه کتابهای تاب آوری زنان و رویش دوباره را در کارنامه علمی خود دارد.