تاب آوری اجتماعی در جوامع گزلشافت (Gesellschaft) را می‌توان از زاویه‌ای دقیق و چندوجهی بررسی کرد، چرا که این نوع جوامع غالباً ویژگی‌های خاص ساختاری، فرهنگی، و اجتماعی دارند که بر نحوه مواجهه و سازگاری آنها با بحران‌ها و تغییرات تأثیر می‌گذارد.

بقلم عفت حیدری


مفهوم تاب آوری اجتماعی به معنای توانایی جوامع برای مقابله، سازگاری و بازسازی خود پس از تجربه بحران‌ها و شوک‌های اجتماعی، اقتصادی و محیطی است؛ یعنی جوامعی که می‌توانند با تعارض‌ها و بحران‌ها روبرو شوند و به سرعت به شرایط عادی بازگردند یا حتی متحول شوند.
در جوامع گزلشافت که معمولاً فردگرایانه، پراکنده و مبتنی بر قراردادهای اجتماعی هستند، پیوندهای عاطفی و اجتماعی ضعیف‌تر است و افراد تمایل دارند بیشتر به منافع فردی خود توجه کنند تا به منافع جمعی؛ این ویژگی‌ها لزوماً چالش‌هایی برای تاب آوری اجتماعی ایجاد می‌کند.

پارادوکسی که در جوامع گزلشافت دیده می‌شود، مربوط به کاهش انسجام اجتماعی و همبستگی جامعه است که از مولفه‌های کلیدی تاب آوری اجتماعی تلقی می‌شوند.

تاب آوری اجتماعی بر حفظ روابط بین فردی، انسجام گروهی و توسعه سرمایه اجتماعی تاکید دارد؛ در حالی که در جوامع گزلشافت، ساختارهای اجتماعی بیشتر مبتنی بر تعاملات رسمی، قراردادهای اجتماعی و منافع فردی است تا ارتباطات عاطفی و شبکه‌های محلی قوی. بنابراین، تاب آوری در این جوامع نیازمند تقویت ظرفیت‌های نهادی قوی، فراهم آوردن منابع مادی و تقویت مشارکت مدنی است.
بر این اساس، نهادهای رسمی، سازمان‌های اجتماعی و دولت‌ها نقش بسیار مهمی در مدیریت بحران و پاسخ به چالش‌ها ایفا می‌کنند، چرا که شبکه‌های محلی به اندازه جوامع گمینشافت (Gemeinschaft) قدرتمند نیستند.

برای ارتقای تاب آوری اجتماعی در جوامع گزلشافت باید به چند راهکار اساسی توجه کرد. از جمله این راهکارها می‌توان به تقویت سرمایه اجتماعی از طریق توسعه شبکه‌های ارتباطی و اعتماد متقابل، آموزش مهارت‌های مدیریت بحران و حل مسئله در میان افراد، و همچنین حمایت از نهادها و سیستم‌های حکمرانی و رهبری موثر اشاره کرد.

با توجه به ساختار فردگرای این جوامع، باید زمینه‌هایی برای *مشارکت فعال افراد* و گروه‌ها در فرآیندهای تصمیم‌گیری و حل مسائل فراهم شود تا بتوان ظرفیت‌های جمعی را برای مقابله با بحران‌ها بهبود داد. علاوه بر این، فراهم کردن منابع مالی و خدمات حمایتی برای اقشار آسیب‌پذیر و کاهش نابرابری‌ها نیز از عوامل حیاتی در افزایش تاب آوری اجتماعی در این جوامع محسوب می‌شود.
ایجاد ساختارهای سازمانی و اجتماعی که بتواند انعطاف‌پذیری لازم را در برابر تغییرات ناگهانی و تهدیدها داشته باشد، نقش کلیدی در ایجاد تاب آوری خواهد داشت.

بنابراین، جوامع گزلشافت می‌توانند با اتخاذ سیاست‌ها و استراتژی‌های تقویت سرمایه اجتماعی، توسعه شبکه‌های مشارکتی و ایجاد اعتماد عمومی، ظرفیت تاب آوری اجتماعی خود را افزایش دهند. نکته مهمی که در این بررسی باید مورد توجه باشد این است که تاب آوری اجتماعی تنها به معنای بازگشت به وضعیت پیشین بحران نیست، بلکه شامل **رشد و تحول اجتماعی** در نتیجه یادگیری از تجربیات گذشته و نوآوری برای پاسخ به چالش‌های آینده است.
جامعۀ گزلشافت در صورتی که بتواند ظرفیت‌های نهادی قوی و مشارکت فعال مدنی را گسترش دهد و عدالت اجتماعی را بهبود بخشد، قادر خواهد بود تاب آوری اجتماعی خود را افزایش دهد و در مواجهه با تغییرات و تنش‌های نوین عملکرد مؤثری داشته باشد.