نقش پزشکی اجتماعی در تاب آوری از فرد تا فرهنگ
امروزه، مفهوم تاب آوری اجتماعی فرهنگی به عنوان یکی از ارکان اساسی سلامت جامعه شناخته میشود.

پزشکی اجتماعی، با تمرکز بر تعامل بین عوامل اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی و سلامت انسان، نقش بی بدیلی در تقویت تاب آوری ایفا میکند.

این رشته با بررسی تأثیراتی که نابرابریهای اجتماعی، فقر، و تحولات فرهنگی بر سلامت افراد و جوامع میگذارند، راهکارهایی برای ایجاد مقاومت در برابر بحرانها ارائه میدهد.

در این مقاله، به بررسی نقش پزشکی اجتماعی در تقویت تاب آوری از سطح فردی تا فرهنگی میپردازیم و اهمیت آن را در مواجهه با چالشهای جهانی تحلیل میکنیم.

تقویت تاب آوری فردی از طریق عدالت بهداشتی

پزشکی اجتماعی با تأکید بر عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، بنیان تاب آوری فردی را تقویت میکند. عوامل اجتماعی مانند تحصیلات، درآمد، و محیط زندگی تأثیر مستقیمی بر سلامت روان و جسم افراد دارند.

برای مثال، برنامه های آموزشی درباره تغذیه سالم یا پیشگیری از بیماریها، آگاهی فردی را افزایش داده و توانایی مقابله با استرسهای روزمره را بهبود میبخشد.

این رویکرد از بروز بیماریها پیشگیری میکند و مهارتهای سازگاری افراد را در مواجهه با بحرانها (مانند همه گیری یا رویدادهای طبیعی) ارتقا میدهد.

بنظر میرسد پزشکی اجتماعی با کاهش نابرابریها، میتواند موجب گسترش تاب آوری را در سطوح فردی و فرهنگی باشد.

قلب تاب آوری اجتماعی جامعه و شبکه های حمایتی است.

در سطح جامعه تاب آوری اجتماعی فرهنگی از طریق ایجاد شبکه های حمایتی و تقویت همبستگی اجتماعی محقق میشود.

پزشکی اجتماعی با طراحی برنامه های مشارکتی (مانند کمپین های واکسیناسیون گروهی یا مشاوره های سلامت روان جمعی)، اعتماد و همکاری بین اعضای جامعه را افزایش میدهد.

این برنامه ها در اغلب موارد به ویژه در مناطق محروم یا بحران زده، باعث ایجاد حس تعلق و مسئولیت پذیری میشوند.

کما اینکه نمومنه های بسیار خوب آن را در دوران کرونا شاهد بودیم.

مشارکت گروههای محلی در تولید و باز نشر اطلاعات بهداشتی به زبانهای محلی، اثربخشی پاسخگویی به بحران را چندبرابر خواهدکرد.

چنین اقداماتی نشان میدهد که سلامت جامعه تنها با تقویت زیرساختهای اجتماعی امکانپذیر است.

فرهنگ و تاب آوری بمنزله حفظ و احیای ارزشهای جمعی

فرهنگ به عنوان میراث مشترک یک جامعه، نقش کلیدی در شکل دهی به تاب آوری اجتماعی فرهنگی دارد.

پزشکی اجتماعی با درک تفاوتهای فرهنگی، راهکارهای سلامت را با ارزشهای بومی ادغام میکند. برای مثال، در برخی جوامع، استفاده از طب سنتی همراه با پزشکی مدرن، نه تنها پذیرش درمان را افزایش میدهد، بلکه حس هویت جمعی را تقویت میکند.

احترام به آیین های سلامت (مانند مراسم مرتبط با زایمان یا سوگواری) در طراحی خدمات بهداشتی، به حفظ پیوندهای عاطفی جامعه کمک میکند. این ادغام و هم آیندی تاب آوری فرهنگی را در برابر تغییرات سریع جهانی افزایش میدهد.

البته با اطمینان میتوان گفت سیاست گذاری بهداشتی پل ارتباطی بین سطوح مختلف تاب آوری از فرد تا فرهنگ است.
سیاستهای بهداشتی مبتنی بر اصول پزشکی اجتماعی، تاب آوری را در تمام سطوح (فردی، اجتماعی، فرهنگی) یکپارچه میکنند.

برای مثال، قانونگذاری برای تأمین بیمه سلامت همگانی یا ممنوعیت تبلیغات مواد مضر، تأثیرات بلندمدتی بر سلامت جامعه دارد.

در بسیاری از کشورهای جهان تمرکز بر پیشگیری به جای درمان، منجر به کاهش هزینه های بهداشتی و افزایش رفاه اجتماعی شده است.

این سیاستها نشان میدهند که تاب آوری با هماهنگی بین نهادهای قانون گذار، متخصصان سلامت، و جامعه مدنی امکانپذیر است.

در عصر جهانی شدن، چالشهایی مانند تغییرات اقلیمی، مهاجرتهای گسترده، و شکاف دیجیتالی، تاب آوری جوامع را بیش از پیش تهدید میکنند.

پزشکی اجتماعی با ارائه مدلهای تطبیقی (مانند آموزش مجازی سلامت یا استفاده از داده های بزرگ برای پیش بینی بحرانها) به جوامع کمک میکند تا همگام با تحولات جهانی پیش بروند. علاوه بر این، ترویج گفتوگوی بین فرهنگی درباره سلامت، درک متقابل ملتها را افزایش داده و تاب آوری جهانی را تقویت میکند.

انچه که مسلم است سرمایه گذاری در پژوهشهای اجتماعی-سلامتی، کلید دستیابی به جامعه ای امیدوار ،تاب آوری و عادلانه خواهد بود.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر وموسس خانه تاب آوری در پایان آورده است پزشکی اجتماعی در قلمرو فرد تا فرهنگ را از نظر شمول و گستردگی میتوان معماری تاب آوری نامید.
بنظر میرسد تقویت تاب آوری اجتماعی فرهنگی نیازمند مداخلات پزشکی و صد البته وابسته به تغییرات عمیق در سیاستها، آموزش، و روابط انسانی است.

و تنها با همکاری بین رشته ای و احترام به تنوع فرهنگی میتوان به آینده ای رسید که در آن سلامت و تاب آوری، حق مسلم هر انسانی باشد.