تاب‌آوری پرستاران و راه‌های ایجاد آن

عفت حیدری فرهنگ یار تاب آوری ایران
مترجم و روانشناس اجتماعی
پرستاران به عنوان رکنی از ارکان نظام سلامت، نقش حیاتی در مراقبت از بیماران و ارتقای کیفیت خدمات درمانی دارند.
این شغل با فشارهای روانی و جسمانی فراوان همراه است و مواجهه مداوم با شرایط اضطراری، بیماران مبتلا به بیماری‌های سخت و محیط‌های پرتنش، می‌تواند سلامت روان و جسم پرستاران را تهدید کند.
در این میان، تاب‌آوری به عنوان یک توانایی کلیدی برای مقابله با فشارهای شغلی و حفظ انگیزه، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
تاب‌آوری یا همان «Resilience» توانایی فرد در بازگشت سریع به حالت عادی پس از تجربه استرس و سختی است و نقش بسیار مهمی در سلامت حرفه‌ای و شخصی پرستاران ایفا می‌کند.

تاب‌آوری مجموعه‌ای از مهارت‌ها، نگرش‌ها و رفتارها است که می‌توان آن را تقویت و توسعه داد.
پرستارانی که تاب‌آوری بالاتری دارند، بهتر می‌توانند با فشارهای کاری مقابله کنند، استرس خود را مدیریت کنند و رضایت شغلی بیشتری داشته باشند.
تحقیقات نشان می‌دهد که تاب‌آوری باعث کاهش خطر فرسودگی شغلی، اضطراب، افسردگی و کاهش کیفیت خدمات مراقبتی می‌شود و علاوه بر این، کیفیت زندگی شخصی و حرفه‌ای پرستاران را ارتقا می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین عوامل تاب‌آوری پرستاران، حمایت اجتماعی است.
داشتن روابط مثبت با همکاران، مدیران و خانواده، منبع مهمی برای مقابله با فشارهای شغلی است.
پرستارانی که احساس می‌کنند توسط همکاران و مدیران خود حمایت می‌شوند، توانایی بیشتری برای مدیریت استرس دارند.
محیط کاری حمایت‌کننده، جایی است که افراد بتوانند احساسات و مشکلات خود را بیان کنند و بدون ترس از قضاوت، راهکارهای مناسبی برای حل مشکلات دریافت کنند. این حمایت نه تنها به تاب‌آوری فردی کمک می‌کند، بلکه به بهبود کیفیت مراقبت از بیماران نیز منجر می‌شود.

مهارت‌های مدیریت استرس نیز نقش بسیار مهمی در تاب‌آوری دارند.
پرستاران می‌توانند با یادگیری تکنیک‌های کاهش استرس مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و ورزش منظم، فشارهای کاری را بهتر کنترل کنند.
مدیریت استرس به پرستاران کمک می‌کند تا در مواجهه با موقعیت‌های سخت، تصمیم‌های منطقی و مؤثر بگیرند و از خستگی ذهنی و جسمانی پیشگیری کنند. همچنین، آموزش مهارت‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری مؤثر، توانایی پرستاران را در مدیریت شرایط بحرانی افزایش می‌دهد و اعتماد به نفس آن‌ها را تقویت می‌کند.

داشتن اهداف روشن و معنا در کار نیز به تاب‌آوری پرستاران کمک می‌کند.
پرستارانی که احساس می‌کنند کارشان ارزشمند است و تأثیر مثبتی بر زندگی بیماران دارند، انگیزه و انرژی بیشتری برای ادامه مسیر دارند. ایجاد معنا در کار می‌تواند از طریق شناسایی موفقیت‌ها، دریافت بازخورد مثبت از بیماران و همکاران و تمرکز بر نقش خود در بهبود سلامت جامعه تقویت شود. این معنا باعث می‌شود حتی در شرایط سخت، پرستاران انگیزه خود را از دست ندهند و به کیفیت مراقبت ادامه دهند.

انعطاف‌پذیری روانی نیز یکی دیگر از عوامل کلیدی تاب‌آوری است.
پرستارانی که توانایی تطبیق با تغییرات و شرایط غیرمنتظره را دارند، بهتر می‌توانند با مشکلات و فشارهای شغلی مواجه شوند. انعطاف‌پذیری به پرستاران کمک می‌کند تا با دید باز و خلاقانه به مشکلات نگاه کنند و راهکارهای نوآورانه برای حل مسائل پیدا کنند. این ویژگی باعث کاهش احساس درماندگی و افزایش حس کنترل بر محیط کار می‌شود.

علاوه بر این، خودمراقبتی به عنوان یک عامل مهم در تاب‌آوری پرستاران شناخته می‌شود.
مراقبت از جسم و روان، خواب کافی، تغذیه مناسب و انجام فعالیت‌های تفریحی، انرژی و انگیزه پرستاران را حفظ می‌کند و از خستگی مزمن جلوگیری می‌کند.
پرستارانی که به نیازهای خود توجه دارند و زمان مناسبی برای استراحت و بازسازی انرژی اختصاص می‌دهند، توانایی بیشتری برای مقابله با فشارهای شغلی و ارائه مراقبت با کیفیت دارند.

آموزش و توسعه حرفه‌ای نیز می‌تواند تاب‌آوری پرستاران را تقویت کند.
پرستارانی که مهارت‌های حرفه‌ای و علمی خود را ارتقا می‌دهند، احساس توانمندی و اعتماد به نفس بیشتری دارند. این اعتماد به نفس باعث می‌شود که در شرایط بحرانی با آرامش و تسلط بیشتری عمل کنند و از استرس ناشی از ناتوانی یا کمبود مهارت جلوگیری شود. سازمان‌ها می‌توانند با فراهم کردن فرصت‌های آموزش مداوم و برنامه‌های توسعه حرفه‌ای، تاب‌آوری کارکنان خود را افزایش دهند.

رهبری و مدیریت مناسب در محیط‌های بیمارستانی نیز نقش حیاتی در تقویت تاب‌آوری دارد.
مدیرانی که به نیازهای پرستاران توجه می‌کنند، فضای کاری حمایت‌کننده ایجاد می‌کنند و مهارت‌های ارتباطی مؤثر دارند، می‌توانند استرس شغلی را کاهش دهند و انگیزه کارکنان را افزایش دهند. پرستاران در چنین محیطی احساس ارزشمندی و امنیت بیشتری دارند و بهتر می‌توانند با چالش‌های کاری مقابله کنند.

استفاده از تکنیک‌های روانشناختی مانند شناخت درمانی رفتاری نیز می‌تواند تاب‌آوری پرستاران را افزایش دهد.
تغییر الگوهای فکری منفی، تمرکز بر جنبه‌های مثبت و یادگیری روش‌های مقابله‌ای مؤثر، به پرستاران کمک می‌کند تا استرس و فشارهای شغلی را بهتر مدیریت کنند. همچنین، توانایی پذیرش احساسات و مدیریت هیجانات، پرستاران را قادر می‌سازد تا از لحاظ روانی مقاوم‌تر باشند و کمتر تحت تأثیر فشارهای محیط کار قرار بگیرند.

تاب‌آوری گروهی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ایجاد تیم‌های همدل و حمایت‌کننده، اشتراک تجربیات و همکاری در حل مشکلات، باعث افزایش تاب‌آوری فردی و جمعی پرستاران می‌شود. محیط‌های کاری که حس تعلق و همبستگی قوی دارند، باعث می‌شوند پرستاران فشارهای شغلی را بهتر تحمل کنند و حس رضایت شغلی بیشتری داشته باشند.

ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت و حمایت‌کننده، پایه اصلی تاب‌آوری پرستاران است.
سازمان‌هایی که ارزش تاب‌آوری و سلامت روان کارکنان را می‌دانند، سیاست‌ها و برنامه‌هایی برای کاهش استرس، حمایت اجتماعی و توسعه حرفه‌ای ارائه می‌دهند، می‌توانند محیط کاری سالم و انگیزه‌بخش ایجاد کنند.
این فرهنگ سازمانی باعث می‌شود پرستاران احساس امنیت، ارزشمندی و توانمندی کنند و در مواجهه با چالش‌ها و فشارهای شغلی مقاوم باشند.

تاب‌آوری پرستاران مجموعه‌ای از مهارت‌ها، نگرش‌ها و رفتارها است که می‌تواند توسط حمایت اجتماعی، مدیریت استرس، خودمراقبتی، انعطاف‌پذیری روانی، معنا در کار، آموزش حرفه‌ای و فرهنگ سازمانی مثبت تقویت شود.
پرستارانی که تاب‌آوری بالایی دارند، نه تنها کیفیت مراقبت از بیماران را ارتقا می‌دهند، بلکه سلامت روان و جسم خود را حفظ می‌کنند و رضایت شغلی و کیفیت زندگی بالاتری دارند.
بنابراین، توسعه تاب‌آوری پرستاران باید به عنوان یک اولویت در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و آموزشی نظام سلامت قرار گیرد تا بتوان محیط‌های کاری سالم، حمایت‌کننده و پایدار ایجاد کرد.