مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی

خاطره اکبری
روانشناس و کارشناس سلامت

مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی دو حوزه مهم هستند که ارتباط مفهومی و عملی نزدیکی با یکدیگر دارند.
مددکاری اجتماعی به عنوان حرفه‌ای جامع، بر حمایت از افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر، توانمندسازی جامعه و کاهش نابرابری‌های اجتماعی تمرکز دارد.
عدالت اقلیمی نیز به توزیع عادلانه اثرات تغییرات اقلیمی، دسترسی برابر به منابع طبیعی و کاهش آسیب‌پذیری جوامع در برابر بحران‌های محیطی می‌پردازد. وقتی این دو مفهوم در کنار هم قرار می‌گیرند، درمی‌یابیم که مددکاری اجتماعی نقش حیاتی در تحقق عدالت اقلیمی دارد و می‌تواند به ایجاد زندگی پایدار و سالم برای جوامع کمک کند.

ساختار معنایی مددکاری اجتماعی بر پایه حمایت، آموزش، توانمندسازی و مشارکت جامعه شکل گرفته است.
مددکاران اجتماعی با شناسایی نیازهای افراد، ارائه خدمات حمایتی و مشاوره، و ترویج حقوق انسانی تلاش می‌کنند شرایط عادلانه‌ای برای زندگی افراد فراهم کنند. عدالت اقلیمی نیز ساختاری مشابه دارد؛ تنها تفاوت آن تمرکز بر محیط زیست و منابع طبیعی است. هر دو حوزه به دنبال کاهش آسیب و ایجاد فرصت برابر برای گروه‌های آسیب‌پذیر هستند، چه در سطح اجتماعی و چه در سطح محیطی.

نقطه تقاطع مفهومی مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی، مسأله آسیب‌پذیری است.
در مددکاری اجتماعی، آسیب‌پذیری به شرایطی اطلاق می‌شود که افراد در معرض مشکلات اقتصادی، اجتماعی یا روانی هستند.
در عدالت اقلیمی، آسیب‌پذیری به شرایطی گفته می‌شود که جوامع در برابر اثرات تغییرات اقلیمی مانند سیل، خشکسالی یا آلودگی بیشتر آسیب می‌بینند.
این همپوشانی نشان می‌دهد که برنامه‌های مددکاری اجتماعی می‌توانند بر گروه‌های آسیب‌پذیر اقلیمی نیز متمرکز شوند و راهکارهای عملی برای کاهش اثرات منفی محیط زیست ارائه دهند.

توانمندسازی یکی دیگر از پیوندهای معنایی میان مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی است.
مددکاران اجتماعی با آموزش، مشاوره و تقویت ظرفیت‌های افراد و جوامع، آن‌ها را قادر می‌سازند تا بر مشکلات زندگی خود غلبه کنند. عدالت اقلیمی نیز نیازمند توانمندسازی جامعه است تا افراد بتوانند در مقابله با تغییرات محیطی و مدیریت منابع طبیعی نقش فعالی داشته باشند. این همپوشانی نشان می‌دهد که برنامه‌های مددکاری اجتماعی می‌توانند اثرات اجتماعی و محیطی را همزمان کاهش دهند.

مفهوم مشارکت جامعه نیز نقطه اشتراک مهمی است.
در مددکاری اجتماعی، مشارکت فعال مردم در تصمیم‌گیری و اجرای برنامه‌ها باعث افزایش پایداری و اثرگذاری اقدامات می‌شود.
عدالت اقلیمی نیز بدون مشارکت جوامع محلی قابل تحقق نیست.
مردم باید در مدیریت منابع طبیعی، کاهش آلودگی و مقابله با تغییرات اقلیمی نقش داشته باشند. بنابراین، مددکاری اجتماعی با ترویج فرهنگ مشارکت می‌تواند عدالت اقلیمی را به سطح عملیاتی و ملموس برساند.

ارتباط میان عدالت اجتماعی و عدالت اقلیمی نیز قابل توجه است.
مددکاری اجتماعی مستقیماً به عدالت اجتماعی می‌پردازد و تلاش می‌کند نابرابری‌ها کاهش یابند و دسترسی به منابع و خدمات برابر فراهم شود. عدالت اقلیمی نیز بعدی از عدالت اجتماعی است که بر منابع طبیعی و محیط زیست تمرکز دارد. این دو مفهوم مکمل یکدیگر هستند و یک چارچوب جامع برای زندگی پایدار و سالم ارائه می‌دهند.

آموزش و آگاهی‌بخشی در هر دو حوزه اهمیت زیادی دارد. مددکاران اجتماعی با برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی، افراد را نسبت به حقوق، سلامت و رفاه خود آگاه می‌کنند.
در عدالت اقلیمی نیز آموزش در زمینه تغییرات اقلیمی، کاهش مصرف انرژی، مدیریت زباله و رفتارهای پایدار، باعث کاهش آسیب‌های محیطی می‌شود.
همپوشانی آموزش در مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی، برنامه‌ها را اثرگذارتر و پایدارتر می‌کند.

ابزارهای علمی و داده‌محور نیز در هر دو حوزه اهمیت دارند.
مددکاری اجتماعی از داده‌های جمعیتی، سلامت و شرایط زندگی برای تصمیم‌گیری‌های هدفمند استفاده می‌کند.
عدالت اقلیمی نیز با تحلیل داده‌های اقلیمی، کیفیت هوا و منابع طبیعی به مدیریت بحران‌ها کمک می‌کند. استفاده از داده‌های علمی و تحلیل مبتنی بر شواهد، اثربخشی اقدامات اجتماعی و محیطی را افزایش می‌دهد و راه را برای عدالت پایدار هموار می‌کند.

چالش‌های مشترک میان مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی نیز قابل توجه است.
محدودیت منابع، مقاومت نهادها و کمبود آگاهی عمومی از جمله موانع این دو حوزه هستند. مددکاران اجتماعی می‌توانند با کمپین‌های اطلاع‌رسانی، حمایت قانونی و ایجاد شبکه‌های مشارکتی، این چالش‌ها را کاهش دهند و مسیر تحقق عدالت اقلیمی را هموار کنند.

مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی دو حوزه مکمل هستند که با هم می‌توانند زندگی انسان‌ها و سلامت محیط زیست را ارتقا دهند.
ساختار معنایی مشترک آن‌ها بر حمایت، توانمندسازی، مشارکت و عدالت بنا شده است و همپوشانی این مفاهیم، امکان طراحی برنامه‌های جامع، علمی و اثرگذار را فراهم می‌کند. به عبارت دیگر، حفاظت از محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی انسان‌ها زمانی پایدار خواهد بود که مددکاری اجتماعی و عدالت اقلیمی به طور همزمان در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ها لحاظ شوند.