مروری بر تاب‌آوری و کارآفرینی

تاب‌آوری و کارآفرینی دو مفهومی هستند که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران، سیاست‌گذاران و صاحبان کسب‌وکار را به خود جلب کرده‌اند.
کارآفرینی موتور نوآوری و رشد اقتصادی است و کارآفرینان با شجاعت و خلاقیت خود می‌توانند فرصت‌های جدیدی خلق کنند.
با این حال، مسیر کارآفرینی به هیچ عنوان ساده نیست و معمولاً با مشکلات فراوانی همراه است.
شکست‌های مکرر، کمبود منابع، فشارهای روانی و شرایط نامطمئن از ویژگی‌های طبیعی این مسیر به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، تنها کسانی می‌توانند دوام بیاورند و حتی رشد کنند که از ویژگی مهمی به نام تاب‌آوری برخوردار باشند.

تاب‌آوری در ساده‌ترین تعریف، توانایی سازگاری با شرایط دشوار و بازگشت به مسیر رشد پس از مواجهه با بحران است.
این ویژگی به افراد کمک می‌کند نه تنها پس از مشکلات تسلیم نشوند، بلکه از دل چالش‌ها فرصت‌های تازه‌ای بسازند.
وقتی تاب‌آوری در حوزه کارآفرینی مطرح می‌شود، اهمیت آن دوچندان می‌گردد، زیرا کارآفرینان بیش از دیگران با شرایط نامطمئن روبه‌رو هستند و توانایی آن‌ها در حفظ انگیزه و امید در برابر موانع، نقش اساسی در موفقیت یا شکست کسب‌وکارشان دارد.
 
در این نوشتار، تلاش می‌کنیم به شکلی روان و قابل فهم، پیوند میان تاب‌آوری و کارآفرینی را بررسی کنیم.
ابتدا مفهوم تاب‌آوری را توضیح می‌دهیم، سپس به چالش‌های مسیر کارآفرینی می‌پردازیم و بعد نشان می‌دهیم که چگونه کارآفرینان تاب‌آور می‌توانند از دل بحران‌ها فرصت بسازند. در ادامه نیز به راه‌های تقویت تاب‌آوری کارآفرینان اشاره خواهیم کرد و در پایان جمع‌بندی کلی ارائه می‌کنیم.


تاب‌آوری در اصل یک توانایی روانی و رفتاری است که به افراد کمک می‌کند در برابر مشکلات انعطاف‌پذیر باشند.
افراد تاب‌آور وقتی با شکست مواجه می‌شوند، به جای ناامیدی و توقف، سعی می‌کنند درس بگیرند و مسیر جدیدی انتخاب کنند.
این توانایی می‌تواند ذاتی باشد، اما بسیاری از روان‌شناسان معتقدند که تاب‌آوری قابل آموزش و تقویت است. یعنی هر فردی با تمرین، یادگیری و حمایت مناسب می‌تواند تاب‌آورتر شود.

تاب‌آوری فقط یک ویژگی فردی نیست. در سطح اجتماعی و سازمانی هم می‌توان از تاب‌آوری صحبت کرد.
برای نمونه، یک شرکت یا سازمان تاب‌آور می‌تواند در برابر بحران‌های اقتصادی یا تغییرات بازار مقاومت کند و با ایجاد نوآوری به مسیر رشد بازگردد.
در زندگی روزمره نیز افراد و خانواده‌ها با داشتن روابط حمایتی، منابع کافی و نگرش مثبت می‌توانند تاب‌آوری خود را افزایش دهند.

از منظر علمی، تاب‌آوری شامل مؤلفه‌هایی همچون خوش‌بینی، اعتماد به نفس، پشتکار، انعطاف‌پذیری ذهنی و توانایی مدیریت استرس است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند فرد بتواند با چالش‌های غیرمنتظره روبه‌رو شود و از شکست‌ها پلی برای موفقیت آینده بسازد.

کارآفرینی و دشواری‌های آن

کارآفرینی به معنای شناسایی فرصت‌ها، ایجاد کسب‌وکار و تلاش برای رشد و توسعه آن است.
کارآفرینان معمولاً افرادی خلاق، فرصت‌جو و اهل ریسک هستند. اما واقعیت این است که مسیر کارآفرینی بسیار دشوار است.
استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا اغلب با کمبود سرمایه، نبود بازار کافی، رقابت شدید و مشکلات مدیریتی مواجه می‌شوند. بسیاری از کسب‌وکارها در همان سال‌های اول شکست می‌خورند.

شکست در کارآفرینی امری طبیعی است، اما آنچه اهمیت دارد واکنش کارآفرین به شکست است.
برخی افراد پس از اولین شکست ناامید می‌شوند و مسیر را رها می‌کنند، در حالی که برخی دیگر از همان شکست تجربه می‌سازند و در تلاش‌های بعدی موفق می‌شوند.
این تفاوت دقیقاً به میزان تاب‌آوری کارآفرینان بازمی‌گردد.

علاوه بر مشکلات مالی و مدیریتی، کارآفرینان تحت فشار روانی و اجتماعی زیادی قرار دارند.
مسئولیت تأمین مالی کارکنان، انتظارات سرمایه‌گذاران و ترس از شکست می‌تواند استرس زیادی ایجاد کند.
در چنین شرایطی، تنها کارآفرینانی که از تاب‌آوری کارآفرینان کافی برخوردار باشند می‌توانند آرامش خود را حفظ کرده و تصمیم‌های درست بگیرند.

تاب‌آوری کارآفرینان

وقتی درباره تاب‌آوری کارآفرینان صحبت می‌کنیم، منظور مجموعه‌ای از ویژگی‌های فردی و اجتماعی است که به کارآفرینان اجازه می‌دهد در شرایط سخت دوام بیاورند.
کارآفرین تاب‌آور کسی است که شکست را بخشی از مسیر می‌داند، از بحران‌ها نمی‌ترسد و به جای تسلیم شدن، به دنبال راه‌های تازه برای موفقیت می‌گردد.

کارآفرینان تاب‌آور معمولاً پشتکار بالایی دارند.
آن‌ها حتی وقتی با موانع بزرگ مواجه می‌شوند، مسیر را ادامه می‌دهند.
خوش‌بینی واقع‌بینانه نیز از دیگر ویژگی‌های این افراد است.
آن‌ها مشکلات را انکار نمی‌کنند، اما همواره نیمه پر لیوان را می‌بینند و باور دارند که می‌توانند راه‌حلی پیدا کنند.
انعطاف‌پذیری شناختی نیز یکی دیگر از مؤلفه‌های تاب‌آوری کارآفرینان است.
یعنی کارآفرین تاب‌آور می‌تواند به سرعت استراتژی خود را تغییر دهد و اگر مدل کسب‌وکارش جواب نداد، مسیر تازه‌ای طراحی کند.

دکتر محمدرضامقدسی پدر و بنیانگذار تاب آوری ایران تاکید میکند یکی دیگر از ابعاد مهم تاب‌آوری کارآفرینان، توانایی یادگیری از شکست است.
بسیاری از کارآفرینان موفق جهان بارها شکست خورده‌اند، اما از هر شکست تجربه‌ای ارزشمند اندوخته‌اند.
برای مثال، شرکت‌های بزرگی مانند اپل یا تسلا در مقاطعی با بحران‌های جدی مواجه بوده‌اند، اما رهبران آن‌ها با تاب‌آوری کارآفرینان بالا توانسته‌اند مسیر رشد را ادامه دهند.

تاب‌آوری کارآفرینان فقط به توانایی‌های فردی محدود نمی‌شود. حمایت اجتماعی و شبکه‌سازی نقش بزرگی در تقویت تاب‌آوری کارآفرینان دارد. داشتن خانواده‌ای حامی، دوستان قابل اعتماد و ارتباط با دیگر کارآفرینان می‌تواند منبع بزرگی از انگیزه و انرژی باشد.

چگونه می‌توان تاب‌آوری کارآفرینان را تقویت کرد؟

تاب‌آوری کارآفرینان یک ویژگی ثابت نیست و هر فردی می‌تواند آن را پرورش دهد.
کارآفرینان نیز با تمرین و یادگیری می‌توانند تاب‌آورتر شوند. یکی از مهم‌ترین راه‌ها آموزش و یادگیری مداوم است.
دوره‌های آموزشی در زمینه مدیریت استرس، مهارت‌های حل مسئله و خلاقیت می‌توانند به تقویت تاب‌آوری کارآفرینان کمک کنند.

شبکه‌سازی و ایجاد ارتباط با دیگران نیز اهمیت فراوانی دارد.
کارآفرینانی که در انجمن‌ها، شتاب‌دهنده‌ها یا فضاهای کاری مشترک فعالیت می‌کنند، از حمایت‌های عاطفی و تجربی بیشتری برخوردار می‌شوند. این ارتباطات نه تنها از نظر اطلاعاتی مفید است، بلکه احساس تنهایی کارآفرین را نیز کاهش می‌دهد.

سیاست‌های حمایتی دولت‌ها نیز می‌تواند نقش بزرگی در تاب‌آوری کارآفرینان داشته باشد.
وقتی کارآفرینان بدانند که در شرایط بحرانی امکان دریافت وام، مشاوره یا حمایت قانونی دارند، اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند.

در سطح فردی، توجه به سلامت روانی و جسمی بسیار مهم است. ورزش، خواب کافی، تغذیه مناسب و فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن به کارآفرینان کمک می‌کند انرژی خود را حفظ کرده و در برابر فشارها مقاوم‌تر باشند.

اگرچه تاب‌آوری کارآفرینان اهمیت زیادی دارد، اما برخی پژوهشگران به این نکته اشاره کرده‌اند که نباید همه مسئولیت‌ها بر دوش فرد گذاشته شود.
تمرکز بیش از حد بر تاب‌آوری کارآفرینان می‌تواند باعث شود موانع ساختاری نادیده گرفته شوند.
برای مثال، نبود حمایت مالی یا وجود تبعیض‌های اجتماعی مسائلی هستند که حتی کارآفرین تاب‌آور نیز به سختی می‌تواند بر آن‌ها غلبه کند.

از سوی دیگر، فشار زیاد برای اینکه فرد همیشه تاب‌آور باشد ممکن است نتیجه منفی داشته باشد. اگر کارآفرین احساس کند که در برابر مشکلات نباید هیچ‌گاه ناامید شود، ممکن است دچار استرس و احساس گناه شود. بنابراین لازم است تعادل برقرار شود و علاوه بر پرورش تاب‌آوری کارآفرینان، ساختارهای حمایتی نیز تقویت شوند.

تاب‌آوری کارآفرینان و کارآفرینی پیوندی عمیق با یکدیگر دارند. کارآفرینی مسیری دشوار و پرریسک است و بدون تاب‌آوری کارآفرینان نمی‌توان در آن دوام آورد.
کارآفرینان تاب‌آور قادرند از شکست‌ها درس بگیرند، از بحران‌ها فرصت بسازند و با انعطاف‌پذیری بالا مسیر رشد را ادامه دهند.
در عین حال، تاب‌آوری کارآفرینان فقط یک ویژگی فردی نیست و باید در سطح اجتماعی و سازمانی نیز تقویت شود.

برای ایجاد کارآفرینان تاب‌آور، آموزش، شبکه‌سازی، حمایت‌های دولتی و توجه به سلامت روان ضروری است.
همچنین، نباید فراموش کرد که تاب‌آوری کارآفرینان تنها مسئولیت فرد نیست، بلکه جامعه و نظام‌های حمایتی نیز نقش مهمی در آن دارند.

تاب‌آوری کارآفرینان و کارآفرینی مکمل یکدیگرند.
کارآفرینی فرصتی برای پرورش تاب‌آوری کارآفرینان فراهم می‌کند و تاب‌آوری کارآفرینان نیز کلید موفقیت در مسیر کارآفرینی است.
آینده جوامع به کارآفرینانی وابسته است که بتوانند در دل بحران‌ها امید، انگیزه و نوآوری خود را حفظ کنند.