هوش اجتماعی و تاب آوری رسانه‌های تخصصی


*دکتر علیرضا صارمی

هوش اجتماعی توانایی مهمی است که به انسان کمک می‌کند روابط مؤثر بسازد، دیگران را بهتر درک کند و به موقعیت‌های اجتماعی پاسخ مناسب بدهد.
برخلاف هوش منطقی که بر حل مسائل انتزاعی متمرکز است، هوش اجتماعی بیشتر با ارتباط، همدلی و همکاری معنا پیدا می‌کند.
در دنیای امروز رسانه‌ها نقشی اساسی در شکل‌دهی افکار عمومی و سبک زندگی دارند.
به همین دلیل، اهمیت هوش اجتماعی برای رسانه‌ها دوچندان است.
رسانه‌های تخصصی برای موفقیت باید بتوانند نیازهای واقعی و عاطفی مخاطبان را بشناسند و به آن‌ها پاسخ دهند.
سه عامل در این مسیر کلیدی است:
استفاده از ابزارهای بومی برای رصد داده‌ها، ترکیب داده‌ها با دانش تخصصی و توجه به نیازهای واقعی و احساسی مردم. چنین رویکردی جایگاه رسانه را تقویت می‌کند و به حل مسائل اجتماعی و افزایش تاب‌آوری جامعه کمک خواهد کرد.

 درک مفهوم هوش اجتماعی

هوش اجتماعی به معنای توانایی درک تعاملات اجتماعی، فهم احساسات دیگران و ایجاد ارتباط درست با آن‌هاست.
فردی که هوش اجتماعی بالایی دارد می‌تواند فضای جمعی را بشناسد، واکنش‌های احتمالی دیگران را پیش‌بینی کند و رفتاری را انتخاب کند که به همکاری و هماهنگی منجر شود.
در رسانه نیز این مفهوم اهمیت ویژه دارد.
رسانه‌های تخصصی باید بتوانند حال و هوای جامعه را درک کنند، تغییرات افکار عمومی را بشناسند و پیام‌های خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که با نیازهای مردم هماهنگ باشد. همان‌طور که افراد با هوش اجتماعی روابط پایدار می‌سازند، رسانه‌ها نیز با این توانایی می‌توانند اعتماد و ارتباط ماندگار با مخاطبان خود ایجاد کنند.

 ستون‌های اصلی هوش اجتماعی

هوش اجتماعی بر چند ستون اصلی استوار است.
نخستین ستون توانایی درک نشانه‌های اجتماعی است.
رسانه‌ای موفق است که بتواند به موقع احساسات و نگرانی‌های مردم را تشخیص دهد.
ستون دوم همدلی و درک دیگران است.
رسانه باید بداند مخاطب چه می‌خواهد و چه دغدغه‌هایی دارد.
ستون سوم انعطاف‌پذیری است. رسانه تخصصی باید بتواند خود را با شرایط جدید، فناوری‌های تازه و خواسته‌های متفاوت مخاطبان سازگار کند.
ستون چهارم ارتباط مؤثر است. رسانه باید تنها فرستنده پیام نباشد بلکه شنونده خوبی هم باشد.
ستون پنجم نیز همکاری و حل مسئله اجتماعی است. رسانه‌های تخصصی باید به جای محدود شدن به گزارش مشکلات، به بخشی از راه‌حل تبدیل شوند و در کنار مردم بایستند.

 ابعاد هوش اجتماعی

هوش اجتماعی ابعاد گوناگونی دارد که هر یک در موفقیت رسانه‌ها اثرگذار است.
بُعد شناختی شامل آگاهی از هنجارها و انتظارات اجتماعی است و به رسانه کمک می‌کند محتوایی معتبر و نزدیک به واقعیت تولید کند.
بُعد هیجانی به رسانه امکان می‌دهد با مردم پیوند عاطفی برقرار کند و اعتماد و وفاداری آنان را به دست آورد.
بُعد رفتاری نیز به شیوه عمل رسانه مربوط است. رسانه‌ای که عدالت، احترام و شمول اجتماعی را رعایت کند، جایگاه بهتری در جامعه خواهد داشت.
در دنیای دیجیتال امروز بُعد فناورانه نیز اهمیت دارد. رسانه‌ها باید بتوانند از فناوری برای تقویت ارتباط انسانی استفاده کنند و تنها به دنبال جلب توجه کوتاه‌مدت نباشند.

 رسانه‌های تخصصی و هوش اجتماعی

رسانه‌های تخصصی در حوزه‌هایی مانند سلامت، آموزش، محیط زیست یا تاب‌آوری فعالیت می‌کنند.
آن‌ها برای گروه‌های خاصی محتوا تولید می‌کنند و از این رو باید میان دانش تخصصی و زندگی روزمره مردم پلی بزنند.
صرف ارائه اطلاعات علمی کافی نیست. مردم نیاز دارند محتوایی را ببینند که با دغدغه‌ها، ترس‌ها و امیدهایشان همخوانی داشته باشد.
رسانه‌ای سلامت‌محور باید علاوه بر ارائه داده‌های علمی به نگرانی‌های بیماران نیز توجه کند.
رسانه‌ای که به تاب‌آوری می‌پردازد باید نه‌تنها نظریه‌ها بلکه تجربه‌های واقعی مردم را بازتاب دهد. این توانایی همان چیزی است که هوش اجتماعی برای رسانه‌ها به ارمغان می‌آورد.

نقش ابزارهای بومی در رصد داده‌ها

رسانه‌ای که بخواهد موفق باشد باید بتواند همواره نبض جامعه را در دست داشته باشد.
یکی از بهترین راه‌ها استفاده از ابزارهای بومی برای رصد داده‌هاست.
این ابزارها می‌توانند شامل سامانه‌های تحلیل داده، نظرسنجی‌های محلی یا نرم‌افزارهای پایش شبکه‌های اجتماعی باشند.
چنین داده‌هایی به رسانه کمک می‌کند روندهای تازه را بشناسد و واکنش مخاطبان را به‌موقع ببیند. اما داده به‌تنهایی کافی نیست. رسانه‌ای که از هوش اجتماعی برخوردار است می‌تواند این داده‌ها را به داستان‌هایی انسانی و پیام‌هایی پرمفهوم تبدیل کند. این کار باعث می‌شود محتوا واقعی‌تر، دقیق‌تر و تأثیرگذارتر باشد.

ترکیب داده‌ها با دانش تخصصی

ترکیب داده‌ها با دانش تخصصی گام مهم دیگری در موفقیت رسانه‌های تخصصی است.
رسانه باید بتواند اطلاعات به دست آمده از جامعه را با دانش علمی و حرفه‌ای در هم بیامیزد.
برای مثال، اگر داده‌ها نشان دهند جوانان نسبت به تغییرات اقلیمی نگران هستند، رسانه‌ای محیط‌زیستی باید علاوه بر بازتاب این نگرانی‌ها، دانش علمی و راهکارهای عملی را نیز در اختیار آنان بگذارد. این رویکرد باعث می‌شود پیام رسانه هم مستند و دقیق باشد و هم با احساسات مردم پیوند برقرار کند. چنین تعادلی میان علم و احساس، رسانه را به منبعی قابل اعتماد و محبوب تبدیل خواهد کرد.

توجه به نیازهای واقعی و عاطفی مردم

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های هوش اجتماعی توانایی درک نیازهای پنهان و آشکار مردم است. مردم همیشه به دنبال اطلاعات خشک نیستند، بلکه نیاز به امید، آرامش و تعلق خاطر دارند. رسانه‌ای که این نیازها را ببیند می‌تواند اعتماد بیشتری به دست آورد. در زمان بحران، مردم علاوه بر اخبار دقیق، به پیام‌های امیدبخش و همدلانه نیاز دارند. رسانه‌ای که این خلأ را پر کند به جایگاهی ویژه دست پیدا خواهد کرد. چنین رسانه‌ای تنها یک منبع خبری نیست، بلکه همراهی برای مردم خواهد بود.

 هوش اجتماعی و حل مسائل اجتماعی

رسانه‌های تخصصی می‌توانند با بهره‌گیری از هوش اجتماعی نقش مهمی در حل مسائل اجتماعی داشته باشند.
آن‌ها می‌توانند میان مردم، نهادها و سیاست‌گذاران پل ارتباطی بسازند. رسانه‌ای در حوزه مددکاری اجتماعی می‌تواند نه‌تنها فقر یا آسیب‌های اجتماعی را گزارش دهد، بلکه راهکارهایی نیز پیشنهاد کند و زمینه‌ای برای اقدام جمعی فراهم سازد. چنین رسانه‌ای به جای آنکه تنها ناظر باشد، به بازیگری فعال در جامعه تبدیل می‌شود. این نقش باعث افزایش اعتبار و جایگاه رسانه می‌شود و آن را به بخشی جدانشدنی از زندگی مردم بدل می‌کند.

 هوش اجتماعی و تاب‌آوری اجتماعی

تاب‌آوری یعنی توانایی جامعه در روبه‌رو شدن با سختی‌ها و بازیابی خود. هوش اجتماعی به طور مستقیم به افزایش تاب‌آوری کمک می‌کند، زیرا باعث تقویت همبستگی، همکاری و امید می‌شود. رسانه‌ای که با هوش اجتماعی عمل می‌کند می‌تواند در زمان بحران اطلاعات مطمئن در اختیار مردم بگذارد، آرامش روانی ایجاد کند و امید را زنده نگه دارد. چنین رسانه‌ای نه تنها در شرایط دشوار بلکه در زندگی روزمره نیز نقش حمایتی دارد. وقتی رسانه سبک زندگی پایدار را ترویج کند یا درباره سلامت روان آموزش دهد، جامعه‌ای انعطاف‌پذیرتر و مقاوم‌تر شکل خواهد گرفت

هوش اجتماعی در دنیای امروز یک ضرورت است. این توانایی نه تنها برای افراد بلکه برای سازمان‌ها و رسانه‌ها نیز حیاتی است.
رسانه‌های تخصصی زمانی موفق می‌شوند که از هوش اجتماعی بهره بگیرند.
سه عامل استفاده از ابزارهای بومی برای رصد داده‌ها، ترکیب داده‌ها با دانش تخصصی و توجه به نیازهای واقعی و عاطفی مردم مسیر موفقیت آن‌ها را هموار می‌کند.
رسانه‌ای که بر پایه هوش اجتماعی عمل کند، تنها اطلاع‌رسان نیست بلکه الهام‌بخش و حامی مردم خواهد بود.
چنین رسانه‌ای جایگاه خود را در جامعه تثبیت می‌کند، به حل مسائل کمک می‌نماید و به تاب‌آوری جمعی می‌افزاید.
در حقیقت، هوش اجتماعی قطب‌نمای رسانه‌های آینده است؛ رسانه‌ای که انسانی، داده‌محور و مسئولانه خواهد بود.