تروما چیست؟

اگر ترومایی را تجربه کرده اید و علایم افسردگی نشان می‌دهید، راه‌های مقابله‌ای زیادی وجود دارد.

نجات یافتن از تروما به اندازه کافی چالش‌برانگیز هست و البته می‌تواند مدت‌ها پس از اتمام آن رویداد، سلامت روان شما را دستخوش تاثیر کند.

تروما از طیفی از وقایع عمومی مانند تروریسم (وحشت‌­افکنی) تا تجارب شخصی‌تر مانند آزار جنسی تقسیم‌بندی می‌شود. صرف نظر از نوع تروما، همه وقایع آسیب‌زا می‌توانند شما را دچار شوک کنند.

افسردگی می‌تواند پیامد مستقیم و غیرمستقیم تروما باشد. با این حال، همه افسردگی‌ها نتیجه تروما نیستند. سایر عوامل مانند ژنتیک، محیط و سایر عارضه‌های پزشکی نیز می‌توانند به افسردگی بیانجامند.

روبرو شدن با تروما و افسردگی به طور همزمان احتمالا تجربه‌ای طاقت‌فرسا باشد. اما خوب است بدانید که خیلی از مردم پس از درمان تروما و دریافت حمایت از دیگران زندگی شاد و رضایتبخشی را تجربه می‌کنند.

آیا تروما می تواند به افسردگی منجر شود؟

خلاصه بگوییم، بله. در ارتباط بین تروما و افسردگی می‌توان گفت افسردگی یک واکنش رایج به دنبال رویداد آسیب­‌زا است. در واقع، یک مطالعه مروری در سال 2013 پیشنهاد کرد که 52% (یعنی بیش از نیمی) از شرکت کنندگان دارای اختلال استرس پس از تروما (PTSD) اختلال افسردگی عمده را نیز تجربه می‌کنند.

مهم‌تر از آن، یک مطالعه در سال 2015 به رابطه‌ای شفاف بین ترومای کودکی و علایم افسردگی در بزرسالی دست یافت. این مطالعه پی برد که از بین 349 فرد دچار افسردگی مزمن، 75.6% تجربه ترومای کودکی را گزارش کردند. از این گذشته، افراد دارای پیشینه چند رویداد تروماتیک (آسیب‌زا)، علایم افسردگی شدیدتری را تجربه می‌کردند.

علایم افسردگی پس از تروما چیست؟

افسردگی چیزی فراتر از احساس بی‌حالی یا اندوه است. علایم افسردگی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• فقدان انرژی
• عدم علاقه و رضایت نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا باعث لذت می‌شدند
• کاهش یا افزایش قابل توجه وزن
• خواب بیش از حد یا بی‌خوابی
• احساس گناه افراطی
• ناتوانی در تمرکز
• احساس بی ارزشی
• افکار مکرر مرگ یا خودکشی

البته همه افرادی که یک رویداد تروماتیک را تجربه می‌کنند، به افسردگی یا اختلال استرس پس از تروما دچار نخواهند شد.

ارتباط افسردگی و سیستم عصبی

حتی اگر بعدتر تشخیص افسردگی دریافت نکنید، تجارب تروماتیک می‌توانند اثری چشمگیر بر مغز و سیستم عصبی شما بر جای بگذارند. این پاسخ هیجانی به تروما می‌تواند اثری چشمگیر بر کارکردهای عصبی (مغز) و فیزیولوژیکی (بدن) شما داشته باشد. ممکن است مواد شیمیایی مغز و ساختار عصبی‌تان تحت تاثیر قرار بگیرد.

وقتی با استرس هیجانی شدید یا یک موقعیت ناایمن مواجه می‌شوید، بدن‌تان به طور طبیعی در سیستم جنگ یا گریز درگیر می‌شود تا در فرار از تهدید کمک‌تان کند.

با این حال، اگر نتوانید از موقعیت فرار کنید، بدن‌تان دست به دامن پاسخ «منفعل یا منجمد شدن» می‌شود. در اینجا، سیستم عصبی به عنوان روشی برای محافظت از خودش، خاموش یا منجمد می‌شود؛ شبیه یک غزال که وقتی نمی‌تواند از دست شکارچی فرار کند خودش را به مُردن می‌زند.

بر اساس نظریه پلی واگال، چنانچه بدن شما شروع به ارایه پاسخ «منجمد شدن» کند، وارد مرحله خاموشی واگ پسین می‌شود. دلیل آن این است که این حالت خاموشی توسط بخشی از ساختار عصبی به نام عصب واگوس پسین کنترل می‌شود.

وقتی بدن شما وارد این حالت منجمد شدن واگ پسین می‌شود، ممکن است علایم افسردگی مانند احساس کرختی، انزوا، خستگی و سستی را تجربه کنید. برانگیزان‌های تروماهای قبلی ممکن است تا مدت‌ها پس از اتمام تروما، منجر به ورود بدن شما به این حالت شود.

این حالت منجمد شدن شبیه به چیست؟

وقتی بدن ما با استرسی شدید روبرو می‌شود، ممکن است به حالت نجات یافتگی فرو رود و با مکانیسم‌های دفاعی زیر واکنش دهد که می‌توانند با علایم افسردگی هم‌راستا شوند:

• تجارب فرابدنی یا تجزیه‌ای
• قطع ارتباط با محیط
• احساس کرختی
• فاصله افتادن یا ثابت ماندن چشم‌ها
• اُفت ضربان قلب یا فشار خون
• عاطفه سطحی یا اظهارات چهره‌ای سطحی
• تنفس کُند
• احساس تهوع، استفراغ، مدفوع یا ادرار داشتن
• احساس وجود توده در گلو یا احساس ناتوانی در سخن گفتن
• ناتوانی در تفکر شفاف
• احساس فروپاشی یا گردشدن بدن مانند یک توپ

افسردگی در برابر PTSD

افسردگی و PTSD دو عارضه مجزا هستند اما رویدادن همزمان آنها بسیار رایج است. به گزارش مرکز ملی اختلال استرس پس از تروما، در افراد دچار PTSD افسردگی با احتمال 3 تا 5 برابر بیشتر رخ می‌دهد. همپوشانی‌هایی بین افسردگی و PTSD وجود دارد، از جمله:

• دشواری در تمرکز
• بی‌خوابی
• عدم لذت از فعالیت‌هایی که قبلا لذتبخش بودند
• بی قراری

از سوی دیگر، PTSD در نشانگان زیر با افسردگی متفاوت است:

• بازتجربه رویداد تروماتیک؛ همچون خاطرات مزاحم، کابوس‌ها، فلش بک‌ها یا تحریک‌پذیر بودن
• اجتناب از موقعیت‌هایی که یادآور رویداد تروماتیک هستند
• افزایش افکار منفی درباره خودتان که پیش از رویداد تروماتیک وجود نداشت
• گرایش به گوش به زنگی بالا، دلشوره داشتن و جستجوی مداوم علایم خطر که به هوشیاری بیش از حد معروف است

نحوه مدیریت تروما و افسردگی

روان‌درمانی، درمانی پیشنهادی برای هر دو عارضه PTSD و افسردگی است که از بین گزینه‌ها، درمان‌های متمرکز بر تروما اغلب موثرتر هستند.

درمان‌هایی که به حل و فصل تروما می‌پردازند ممکن است بر موارد زیر تمرکز کنند:

• خاطرات مزاحم
• افکار مرتبط
• هیجانات
• رفتارهای اجتنابی یا گریز-مانند

اگر تصمیم به جستجوی کمک برای علایم پس از تروما گرفتید، گفتگو با درمانگری که در حوزه درمان PTSD تخصص دارد می‌تواند مفید باشد. آنها می‌توانند درمان‌هایی را که با هدف برآورده ساختن نیازهای خاص شما پس از تجربه تروما طراحی شده‌اند، ارایه کنند.

درمان‌های رایج برای PTSD شامل مواجهه طولانی مدت (PE) و درمان پردازش شناختی (CPT) است.

برای مثال، درمانگران ممکن است از مواجهه درمانی برای کمک به شما برای مدیریت ترس‌های‌تان در یک محیط امن استفاده کنند. آنها معمولا این تکنیک‌ها را برای افسردگی یا سایر اختلالات مرتبط به کار نمی‌برند.

روان درمانی برای درمان افسردگی ممکن است بر موارد زیر تمرکز کند:

• مشخص کردن آن دسته از چالش‌های زندگی که افسردگی را تشدید می‌کند و کار کردن روی روش‌هایی برای بهبود آنها
• شناسایی الگوهای تفکر منفی که در افسردگی سهیم اند
• بهبود الگوهای تعامل با دیگران که در افسردگی دخیل اند
• کمک به یافتن فرصت‌هایی برای انجام فعالیت‌های لذت بخش
• کار با یک سیستم حمایتی برای کمک به درمان

اغلب، درمان PTSD می‌تواند بدون مداخلات اضافه به کاهش علایم افسردگی منجر شود. گاهی نیز اگر نشانگان افسردگی پس از درمان موفقیت‌آمیز PTSDهنوز باقی مانده باشد، مهارت‌هایی که در طی درمان‌های PTSD مانند مواجهه طولانی مدت و درمان پردازش شناختی آموخته می‌شود، می‌تواند به آسانی در رفع آن علایم به کار رود.

قدم بعدی چیست؟

افسردگی و تروما ممکن است به هم مرتبط باشند. هرچند افسردگی و PTSD ممکن است علایمی همپوشان داشته باشند، اما دو عارضه جداگانه هستند. با این حال، احتمال دارد این دو وضعیت همزمان در یک فرد دیده شوند.

چنانکه استرس پس از تروما و افسردگی درمان نشده رها شوند، در طول زمان ممکن است رو به وخامت روند. اما کمک های درمانی موجود است و بدانید که با درمان‌های اثربخش، دیگر با هراس، غم و استرس شدید زندگی نخواهید کرد بخاطرداشته باشیمکه بهرحال  تاب آوری رایج ترین واکنش کسانی است که تروما را تجربه می کنند.

اگر در بحران هستید، بهترین راه این است که با نزدیک‌ترین کلینیک درمانی تماس بگیرید. اگر افکار خودکشی را تجربه می‌کنید، می‌توانید از طریق خط بحران 123 با مرکز اورژانس اجتماعی بهزیستی در ایران در ارتباط باشید.

چنانچه در شرایط بحرانی نیستید اما نیاز به صحبت با کسی دارید، می توانید از درمانگر متخصص و روانشناسان کار آزموده در حوزه اختلال استرس پس از تروما یا افسردگی کمک بخواهید